Bugünlerde sürekli alerjilerden bahsederken yine en sık rastladığım yakınmalardan olan öksürük hakkında da tekrar bilgi vermek istedim.Malum tam polen mevsiminin ortasında olduğumuz için diğer alerji belirtileri yanında öksürüğüde çocuklarda çok sık olarak görmekteyiz.Çocuklarda öksürük, oldukça sık görülen belirtilerden biridir ve bazen sebebini bulmakta ve tedavi etmekte güçlükler yaşanır. Öksürük, okul devamsızlığına yol açması ve ailelerde stres yaratması nedeniyle çocuk hekimine en sık başvuru nedenidir.  Her ne kadar anne babalar için ürkütücü ve üzücü de olsa esasen çocukluk çağı öksürüklerinin çoğu tehlikeli değildir. Aslına bakacak olursanız öksürük vücudumuzun savunma mekanizmalarından biridir. Öksürerek, balgamı, bakterileri, virüsleri ve alerjenleri akciğerlerimizden, büyük ve küçük hava yollarımızdan uzaklaştırırız.

Çocuklarda öksürük nedenleri

Bir çocukta öksürük varsa, solunum yollarında istenmeyen bir şey var demektir. Bu, bir parça yiyecek, yabancı bir cisim gibi tehlikeli bir şey olabileceği gibi; gözle görülmeyecek denli küçücük bir toz zerresi de olabilir. Solunum yollarımızdaki bu istenmeyen madde, öksürük reseptörlerini uyararak öksürüğe neden olur.

Genellikle  küçük çocuklarda öksürük varsa bunun en sık sebebi solunum yollarına yerleşmiş bir virüstür. Onun dışında olabilecek nedenler 

 Post nazal drip sendromu (şeffaf geniz akıntısıyla karakterize bir durum), yani geniz akıntısı 

Bronşit, bronşiolit, zatürre, krup, sinüzit, boğmaca, tüberküloz gibi bakteri veya virüslerin neden olduğu enfeksiyon hastalıkları.

Astım

Pasif sigara maruziyeti

Reflü

Alerjenler

Öksürük, bebeğiniz ve sizin için baş edilmesi güç bir durum olabilir ve hastalık bitene kadar siz ve bebeğiniz uykusuz geceler geçirebilirsiniz. Ama çocuklarda öksürük genellikle bir kaç hafta içinde düzelir ve nadiren endişelenecek bir durum vardır.Bir kaç hafta maalesef hastalarımız için aşırı uzun bir süredir, herkes alacağı bir ilaçla öksürüğün hemen bir gecede yada en fazla 2-3 gün içinde tamamen düzelmesini bekler, ama böyle bir durum mümkün olmayacağı gibi, aniden öksürüğün bitmeside normal olmayan bir durumu işaret eder.

 Peki hangi durumda endişelenmeli ve doktora başvurmalıyız ?

Bebek  3 aydan küçükse,

Yüksek ateş varsa,38,5 c ve üzerinde

Uykuya eğilim veya uyuşukluk varsa,

Normalden daha hızlı ve gürültülü nefes alıyorsa,sık ve kesik  nefes alma, 

Ağız kuruluğu, az idrara çıkma veya ağlarken gözyaşının olmaması gibi vücudun sıvısız kaldığına dair bulgular varsa,

Nefes alamadığı için konuşmuyor veya kısa cümleler kuruyorsa,

Cilt, dudak ya da tırnak yatakları mavimsi-mor bir renk almışsa. Siyanoz dediğimiz bu durum dokulara yeterli oksijen gitmediğinin göstergesidir.

Nefes alırken hırıltılı tiz bir ses çıkıyorsa; burun kanatları hareket ediyor ve kaburga aralıkları içe çöküyorsa,

Beslenmesi veya sıvı alımı azaldıysa

Göğüs ağrısı eşlik ediyorsa,

Olağan dışı sinirlilik ve ağlama nöbetleri varsa,

Öksürüğe şiddetli veya sürekli baş ağrısı, boğaz ağrısı, kulak ağrısı eşlik ediyorsa,

Lenf bezlerinde şişme olduysa,

Öksürük, beslenme sırasında geliştiyse,özellikle bir şey yedikten sonra aniden boğulurcasına tıkanma gibi,

Öksürüğün ve hastalığın şiddeti giderek artıyorsa,

Açıklanamayan bir belirti mevcutsa,

Sarı-yeşil-kahverengi balgam varlığında,

Kanlı balgam, kan tükürme varsa,

Eşlik eden solunumsal, kardiyolojik, bağışıklık sitemi, metabolik, nörolojik hastalığı mevcutsa,

Öksürürken morarma oluyorsa 

Öksürük ataklarının sayısı ve şiddeti giderek artıyorsa,

Öksürük şuruplarını kullanmalı mıyım?

Öksürük, bir hastalık değil, hastalık belirtisidir ve vücudun savunma mekanizmalarından biridir. Öksürerek balgamı, mikropları, alerjenleri ve mikropların oluşturduğu salgıları akciğerlerden, büyük ve küçük hava yollarından atarız.

Çocuklarda öksürük şurupları,özellikle öksürük kesiciler , öksürüğü baskılayarak balgam atılmasına engel olur. Balgam da mikroplar için son derece lezzetli ve besleyici bir ortam hazırlar.

İstediğimiz şey öksürüğün kesilmesi değil, aksine öksürerek, balgamın, mikropların, alerjenlerin atılmasıdır.

Çocuklarda öksürük ve soğuk algınlığı ilaçları ile ilgili yeterli etkinlik ve güvenilirlik çalışması yoktur. Hatta Amerikan İlaç ve Gıda Dairesi'nin (FDA) 6 yaş altı çocuklarda öksürük ve soğuk algınlığı ilaçlarının yasaklanması gerektiği yönünde alınmış bir tavsiye kararı var.

Öksürük için annelere öneriler. Öksüren çocuğa evde ne yapılabilir?

Çocuklarda öksürük ve soğuk algınlığı ilaçları özellikle 6 yaş altında ise  kullanmayın

Bol bol dinlenmesini ve uyumasını sağlayın. Okul çağında ise okula gitmesin.

Bol sıvı aldığından mutlaka emin olun. Emiyorsa sık sık meme, emmiyorsa su teklif edin.

Öksürüğü olan çocuğunuzu yakından gözleyin; nefes alıp verişi hızlandığında, beslenmesi bozulduğunda, hırıltı şiddetlendiğinde doktora başvurun.

Unutmayalım ki hastalıktan korunmak her zaman tedavi olmaktan daha kolaydır. O yüzden önce korunalım. Soğuk algınlığı belirtileri gösteren kişileri  2 yaşında küçük çocuklardan uzak tutarak; elleri su ve sabunla sık yıkayarak hastalıkların bulaşmasını önleyebiliriz.

Doktorunuzun önerdiği ilaçları uygun şekil ve dozda kullanın.

Evin içinde sigara içilmesine; hatta sigara içen kişinin sigara içtiği kıyafetle çocuğunuzun yanına yaklaşmasına izin vermeyin.

Sağlık bakanlığının önerdiği aşı programına uyun.

Burnunun açık tutulması çok önemli. Bunun için evde hazırladığınız tuzlu suyu veya doktorunuzun önerdiği burun açıcı spreyleri kullanabilirsiniz.

Beslenmesine dikkat edin. Beslenme normal zamanlardan daha yorucu olduğu için az miktarlarda ama sık aralıklarla besleyin.

Bol sıvı alımı için teşvik edin. Bu öksürük nöbetlerini azaltacaktır. Anne sütü başta olmak üzere, su, ılık bitki çayları... Ballı ve limonlu çayların öksürüğü azaltıcı etkisi bilim dünyası tarafından da kabul görmüş bir gerçektir. 

Yatarken başının yükseltilmesi daha rahat nefes almasını sağlar ve öksürük nöbetlerini azaltır.

Çocuğun odasının nemli olması önemli. Solunum yollarının tamamında bulunan ve solunum yollarının mikroplardan temizlenmesine katkıda bulunan silia adı verilen tüycükler kuru havada işlev görmekte zorlanırlar. Bu amaçla buhar veren makineler kullanılabilinir. Bu makineleri kullanırken her kullanımdan önce taze ve temiz su kullanmaya özen gösterin. Makineyi temiz ve dezenfekte tutun ve üreticisinin talimatlarını takip ettiğinizden emin olun. 

Odası temiz tozsuz ve havalanmış olmalı.

Tekrarlayan öksürüğü olan veya öksürüğü 6-8 haftadan daha uzun süren hastalar astım, tüberküloz, kistik fibroz, kalp yetmezliği, yabancı cisim yutma ve bağışıklık sisteminin yetersizliği, solunum yolları ve yemek borusunun doğumsal anatomik hastalıkları açısından değerlendirilmelidir.

Sonuç olarak çocuklarda öksürük, her zaman dikkatle takip edilmesi; uzadığı durumlarda nedeninin aydınlatılması ve tedavisinin yapılması gereken bir durumdur.

Sağlıklı günler dileklerimle

Dr.Alp ŞEN