Yaklaşık bir ay sizlerden yine ayrı kaldım. Bu süreçte “baba” oldum. Dünyanın en güzel duygusunu yaşamak güzel. Ama aynı zamanda çocuğu pışpışlama görevi bana düştü, avukatlık işlerime ancak yetişebildim. Haliyle ancak bir şeyler yazabilme imkanı buluyorum.

Bu yazımda dilim döndüğünce size arabuluculuk meselesini anlatmak istiyorum. Aynı zamanda arabulucu olarak görev yapıyorum. Toplumumuzda arabuluculuğun çok yanlış anlaşıldığını aslında ne olduğunun bilinmediğini görüyorum.

KİMDİR BU ARABULUCU?

Sizlere kanunu işin teknik kısmını arabuluculuğun tanımını anlatırsam hem siz okumazsınız hem de ben sıkılırım. O nedenle sizin anlayacağınız kafanızda “hah şimdi oldu” diyeceğiniz şekilde muhabbet etmek en güzeli.

Arabulucu en basit hali ile tarafların anlaşamadığı konularda, kanunun verdiği yetki ile tarafları bir araya getiren ve onları anlaştırmaya çalışan kişidir. Bu bir araya getirme ve anlaştırmaya çalışma işlerini yaparken kanunun ve yönetmeliğin çizdiği yolda gitmek zorundadır.

Burada şunu hemen söylemem lazım Arabulucu ile uzlaştırmacı çok karıştırılıyor. İkisi bambaşka konularda görev yaparlar. En basit hali ile arabulucu alacak verecek konularında tarafları anlaştırmaya çalıştırır. Uzlaştırmacı ise suç unsuru olan hakaret-tehdit-hırsızlık-basit yaralama gibi olaylarda bir nevi tarafları “barıştırmaya” çalıştırır. Şimdilik uzlaştırmacıya girmeyelim o başka bir yazının konusu olsun.

ARABULUCUYA GİTMEK ZORUNDA MIYIZ?

Özellikle son yıllarda pek çok uyuşmazlıkta arabuluculuk zorunlu hale geldi. İşçi işveren uyuşmazlıklarında eğer alacak davası açılacak ise öncelikle arabulucuya başvuru zorunlu. Eğer arabulucuya başvurmadan doğrudan dava açarsanız davanız reddedilir. Hak kaybına uğrarsınız. Aynı şekilde işe iade davası için de durum böyle. Hizmet tespit davaları ile iş kazasına dayalı davalar için arabuluculuğun zorunlu olmadığını belirtelim.

Ticari alacaklar için de arabuluculuk yolu davadan önce zorunlu haldedir. Ticari alacak olarak kısalttım. İşin ayrıntısı çok fazla ama kısaca ticaret yapan bir kişinin ya da şirketin yine ticaret yapan bir kişi ya da şirketten olan ticari her türlü alacağının ya da tazminatın bu uyuşmazlıklara girdiğini söyleyebiliriz. Kanun para alacağı diyor. Ben işin ayrıntısını öğrenmek istiyorum diyenler Türk Ticaret Kanununun 4, 5, 5/A maddesini okusunlar.

Tüketici uyuşmazlıklarında da zorunlu arabuluculuk kabul edildi. Kanun tüketici mahkemesinde görülen uyuşmazlıklarda arabuluculuk zorunludur demiş kısaca. Ama istisnaları var. Örneğin tüketici hakem heyetinin görevine giren işlerde arabuluculuk zorunlu değildir. Yani tüketici hakem heyetine başvurabileceğiniz bir uyuşmazlıkta arabulucuya gitmenize gerek yoktur. Ancak mesele heyet sınırını aşıyor ise diğer istisnalardan da değilse arabulucuya gitmek şart. Ayrıntılı bilgi almak isteyenler tüketicinin korunması hakkında kanunun 73/A maddesini okusunlar.

Şimdilik en temel zorunlu arabuluculuk halleri bunlar. Kira uyuşmazlıklarında da arabuluculuğun zorunlu olacağı konuşuluyor. Bir ara aile uyuşmazlıklarında da gündeme gelmişti. Ama şimdilik bir kanun değişikliği ya da yeni kanun ortada yok.

ARABULUCUYA NASIL BAŞVURACAĞIZ?

Öncelikle şunu belirtelim. Arabulucuya başvurmak için mutlaka zorunlu arabuluculuk olması da gerekmez. Hemen hemen her türlü hukuki uyuşmazlığınızda bir arabulucuya başvurup karşı taraf ile anlaşmaya çalışabilirsiniz.

Eğer uyuşmazlığınız yukarıda saydığım zorunlu hallerdense dava açmadan önce zaten arabulucuya başvuru zorunlu. O halde ne yapacağız?

İki yol var izleyebileceğiniz. Başta söylediğim gibi yine herhangi bir arabulucuya gidip “dava şartı arabuluculuk” sürecini başlatmasını isteyebilirsiniz. Arabulucu size yardımcı olacaktır.

İkinci yol ise adliyeden geçiyor. Adliyede arabuluculuk büromuz var. Bu büroya başvurarak bir form dolduruyorsunuz. Tabi kendi dilekçenizi kendiniz de yazabilirsiniz. Bu formda örneğin iş uyuşmazlığı ise, sizin kimlik bilgileriniz işveren kimlik bilgileri, kaç yıldır çalıştığınız ne talep ettiğiniz gibi kısımları dolduruyorsunuz. Büro sizin imzalı form ve talebinizi alıyor ve sonrasında büro çevresinde görev yapan arabuluculardan biri görevlendiriliyor. Görevlendirme usulü liste ve puanlama sırasına göredir. Yani en basit deyişle sıradaki arabulucu görevlendirilir.

Hemen söyleyelim. Bu işlerin hepsini sizin adınıza Avukatınız yapabilir. Avukatın hukuki yardımını almanızın mutlaka size faydası olacaktır. 

ARABULUCUYA BAŞVURDUM YANINA MI GİDEYİM?  

Arabulucu görevlendirildiğinde kendisine bilgi verilir. Arabulucu sizin iletişim bilgilerinizden size ulaşır. O nedenle doğru iletişim ve adres bilgisi vermeniz önemlidir.

Arabulucu size süreç hakkında ayrıntılı bilgi verecektir. Eğer telefonda sağlıklı görüşemediyseniz ve sizi davet etti ise bürosuna da gidebilirsiniz ama hemen yanına koşmak şart değil.

Benim şahsen en çok müzdarip olduğum konu da şudur arabulucuyu kendi avukatınız zannetmeyiniz. Arabulucu evet bir avukat olabilir ama sizin avukatınız olarak görevlendirilmemiştir. Arabulucu olarak görevlendirilmiştir ve tarafsızdır.

NASIL OLUYOR BU ARABULUCUK SÜRECİ

Arabulucu başvurucu tarafı aradıktan sonra karşı tarafı da arar ve bilgilendirir. Temel olarak uyuşmazlık noktası nedir yani sizin derdiniz sıkıntınız nedir belirler. İsteğiniz nedir sorar, karşı tarafa iletir. Ya da duruma göre bunları ilk toplantıya bırakır.

Arabuluculuk sürecinde bir toplantının yapılması zorunludur. İkinci toplantı da yapılabilir yapılırsa güzel olur.

Arabulucu ilk toplantı tarihini sizlerle de müsaitliğinizi görüştükten sonra belirler ve size bildirir.

İlk toplantının çok çok önemli bir özelliği vardır İlk toplantıya katılmak zorunludur. Katılmazsanız polis zoruyla getirilmezsiniz. Ama eğer katılmadıysanız açacağınız davada sizin yararınıza yargılama giderlerine hükmedilmez. Kazansanız bile yargılama giderleri üzerinizde kalabilir. Yani bir nevi kanun diyor ki “kardeşim arabulucunun bir toplantısına bile gitmedin, gitseydin belki çözülecekti, bu masraflara da sen katlan bakalım” Bu durum aynı şekilde karşı taraf için de geçerlidir.

Toplantı deyince gerilmeyin. Takım elbise giymenize, çok çok büyük hazırlıklar ezberler yapmanıza, heyecanlanmanıza gerek yok. Sadece uyuşmazlığınızla ilgili delillerinizi, isteklerinizi, karşı tarafla olan sıkıntılarınızı kafanızda belirleyin mümkünse kısaca yazılı hale getirin ki sonradan unutmayın.

Toplantıda zaten arabulucu sizleri yönlendirecektir. Sıra ile konuşursunuz. İsteklerinizi, sıkıntılarınızı, ne şekilde anlaşmaya razı olduğunuzu ifade edersiniz. Konuşmaktan çekinmeyiniz. Ancak her zaman olduğu gibi nezaketi ve saygıyı elden bırakmayınız. Aksi bir durum olursa arabulucu elbette sizleri uyaracaktır.

Eğer isterseniz ikinci toplantı da yapılabilir. Konuşmaya müzakere etmeye tartışmaya –kavga etmeden- devam etmek isteyebilirsiniz, hakkınızdır.

Toplantı sürecinde toplantı ile ilgili, konuşma ile ilgili, ortam ile ilgili bir sıkıntınız isteğiniz olursa arabulucuya çekinmeden söyleyin. Örneğin bir konuda bir şeyi hatırlamak için avukatınızı ya da bir yakınınızı aramanız gerekiyordur, arayabilirsiniz. Çok sıcak olmuştur pencereyi açalım diyebilirsiniz. Kendinizi mahkemede gibi düşünmeyin. İsteğimiz kafanızın ve gönlünüzün rahat olmasıdır.

BEN BU SÜREÇTEN SIKILDIM

Arabuluculuk süreci iradidir. Yani serbesttir. Baktınız anlaşamıyorsunuz ve iş can sıkıcı olmaya başladı “ben artık anlaşma ihtimali görmüyorum, arabuluculuk sürecinin sonlanmasını istiyorum” diyebilirsiniz.  Arabulucu süreci sonlandıracaktır.

ARABULUCUDA ANLAŞTIK NE OLACAK

Çok güzel olacak. Hangi şartlarda anlaştığınızı bir ödeme yapılacaksa ya da farklı bir konu kararlaştırıldıysa arabulucu bunu bir tutanağa bağlayacak ve imza atacaksınız. Elinizdeki bir tutanak hemen hemen bir mahkeme kararından farksız. Yani ha dava açıp 1-2 sene sonra kazanıp mahkeme kararı almışsınız ha bu tutanağı elinize almışsınız. Yapmanız gereken tek şey sulh hukuk mahkemesinden icra edilebilirlik şerhi almaktır. Eğer her iki taraf, avukatlar huzurunda imza atmış ise buna da gerek yoktur. Eğer karşı taraf tutanakta yazan alacağınızı ödememişse icraya verebilirsiniz.

ARABULUCUDA ANLAŞAMADIK NE OLACAK?

Sağlık olsun. Arabulucu bu kez anlaşamadığınıza ilişkin bir tutanak düzenleyecek. O tutanağa imza atacaksınız. Bu kez bu tutanak ile birlikte eğer isterseniz gidip dava açacaksınız. Mahkeme bu kez “ evet sen arabulucuya gitmişsin anlaşamamışsın senin davanı görelim bakalım” diyecek.

BU İŞLERİN MALİYETİ NEDİR?

Yoktur diyebiliriz. Zorunlu arabuluculuk hallerinde adliyeden arabuluculuk yoluna başvurunuz ücretsizdir. Arabulucu da iki toplantı için sizden ücret talep etmez. Aynı şekilde eğer arabuluculuk sonunda anlaşma olmadıysa arabulucu yine ücret talep etmez. Yani arabuluculuğa başvurup sonunda anlaşamadıysanız cebinizden bir lira dahi çıkmaz diyebiliriz.

Eğer arabuluculuk sürecinde anlaşma sağlandıysa arabulucu ücrete hak kazanır. Bu durum resmi tarife gereğidir. Arabuluculuk ücreti anlaşılan bedelin yüzde 6’ sıdır. Bu ücreti kural olarak her iki taraf yarı yarıya öder. Ama bu şart değildir. Siz ben arabuluculuk ücretini de karşı tarafın ödemesini isteyebilirsiniz. Karşı taraf kabul etmezse anlaşmak istemeyebilirsiniz. Ya da hadi o da benden olsun deyip tüm ücreti üstlenebilirsiniz. İşin kısası bu iş de sizin anlaşmanıza bağlıdır.

SONUÇ

Yaz yaz bitmedi. Aklıma gelip de yazmadığım pek çok konu var ama en önemli ve en temel konuları yazmaya çalıştım. Ayrıntıya girersek işin aslı karışır. İnşallah faydalı olmuştur. Her zaman söylediğim gibi hukuki bir işe girişmeden önce mutlaka bir avukata danışın.

Aranızın bulunacağı günlerden, aranızın hiç bozulmayacağı günlere…

Av Atalay ARSLAN

07.06.2022 Manavgat